You are currently viewing Pandora Papers: O αδήλωτος πλούτος και οι offshore των ισχυρών
Pandora Papers: Πολιτικοί, επιχειρηματίες, διάσημοι καλλιτέχνες και αθλητές καταφεύγουν σε offshore και άλλα κόλπα για να γλυτώσουν φόρους. Από τον Πούτιν μέχρι τη… Σακίρα. Τι προκύπτει από τα Pandora Papers.

Pandora Papers: Η μεγαλύτερη διαρροή οικονομικών στοιχείων των ισχυρών του πλανήτη,στην ιστορία. Η δημοσιογραφική έρευνα Pandora Papers, αποκαλύπτει και κατονομάζει 35 ισχυρούς του πλανήτη που έχουν καταφύγει σε off shore εταιρίες. Ανάμεσα τους υάρχουν ονόματα όπως

  • Τόνι Μπλερ (πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας),
  • Ίμραν Χαν (ο πρωθυπουργός του Πακιστάν),
  • Χουσεΐν (ο μονάρχης της Ιορδανίας),
  • Ουχούρου Κενιάτα (ο πρόεδρος της Κένυας)
  • Ντομινίκ Στρος Καν [πρώην επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ)]

Την ίδια επιλογή έχουν κάνει 330 υψηλόβαθμοι κρατικοί αξιωματούχοι. Δεσμούς με υπεράκτιες εταιρείες έχουν οι υπουργοί Οικονομικών της Ολλανδίας, της Βραζιλίας και του Πακιστάν, καθώς και πρώην υπουργοί Οικονομικών της Γαλλίας και της Μάλτας.

Συνήθως στις εταιρείες αυτές διακινούνται μεγάλα ποσά. Ως αποτέλεσμα ο δικαιούχος να αποκρύπτει την πραγματική του περιουσιακή κατάσταση από τις φορολογικές αρχές της χώρας του. Σε πολλές χώρες η λειτουργία των offshore εταιρειών δεν είναι παράνομη. Παρόλα αυτά, οι συναλλαγές αυτές των πλούσιων και ισχυρών ασφαλώς προκαλούν πολλά ερωτήματα περί του «νόμιμου και ηθικού». Στην έρευνα, που διενήργησε το διεθνές δίκτυο International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ) συμμετείχαν δημοσιογράφοι από 150 μέσα ενημέρωσης ανά τον κόσμο. Μεταξύ αυτών και η τουρκική σύνταξη της Deutsche Welle. Σύμφωνα με το διεθνές δημοσιογραφικό δίκτυο ICIJ, τα Pandora Papers δείχνουν ότι είναι πολλοί οι ισχυροί που, αντί να καταπολεμούν το σύστημα των offshore εταιρειών, προσπαθούν και οι ίδιοι να επωφεληθούν από αυτό.

Pandora Papers: Οι αποκαλύψεις για την ευρωπαϊκή ελίτ
Τόνι Μπλερ

Για πολλές δεκαετίες ο πρώην πρωθυπουργός της Μ. Βρετανίας Τόνι Μπλερ εμφανιζόταν ως πολέμιος της φοροαποφυγής. Τώρα τα Pandora Papers αποκαλύπτουν ότι ο ίδιος και η σύζυγός του είχαν αγοράσει μία υπεράκτια εταιρεία ακινήτων από την οικογένεια του Ζάγιεντ μπιν Ρασίντ αλ Ζαγιάνι, υπουργού Βιομηχανίας και Τουρισμού του Μπαχρέιν. Ως αποτέλεσμα έγιναν ιδιοκτήτες ακινήτου αξίας 8,8 εκατομμυρίων δολαρίων (7,6 εκατ. ευρώ). Αποφεύγοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο, όμως, να πληρώσουν φόρους συνολικού ύψους 400.000 δολαρίων. Τόσο η οικογένεια Μπλερ όσο και η οικογένεια Ζαγιάνι λένε ότι ο ένας δεν γνώριζε την εμπλοκή του άλλου. Η Τσέρι Μπλερ δηλώνει ότι ο σύζυγός της δεν είχε αναμειχθεί στη συναλλαγή αυτή. Σήμερα η εταιρεία έχει κλείσει.

Αντρέι Μπάμπις

Ένα άλλο όνομα που αναφέρεται στα Pandora Papers είναι ο πρωθυπουργός της Τσεχίας Αντρέι Μπάμπις. Ένας δισεκατομμυριούχος που εξελέγη το 2017 με την υπόσχεση να πατάξει τη διαφθορά. Τα στοιχεία που διέρρευσαν αποδεικνύουν ότι το 2009 ο Μπάμπις διοχέτευσε 22 εκατ. δολάρια σε δίκτυο εταιρειών. Αυτό, προκειμένου να αγοράσει μία έπαυλη κοντά στην Κυανή Ακτή, η οποία μεταξύ άλλων διαθέτει δύο πισίνες και ιδιωτικό κινηματογράφο. Σύμφωνα με την τσεχική ιστοσελίδα Investigace.cz η ιδιοκτησία των εταιρειών αυτών δεν περιλαμβανόταν στη δήλωση περιουσιακών στοιχείων που είχε υποβάλει ο Αντρέι Μπάμπις. Ο ίδιος δεν απάντησε σε σχετικό ερώτημα του δικτύου.

Βολόντιμιρ Ζελένσκι

Μερίδιο σε εταιρεία με έδρα τις βρετανικές Παρθένες Νήσους κατείχε και ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολόντιμιρ Ζελένσκι. Έναν μήνα πριν από τη νίκη του στις προεδρικές εκλογές του 2019 ο πρώην ηθοποιός που έγινε πολιτικός είχε πωλήσει το μερίδιό του στην εταιρεία Maltex. Συγκεκριμένα, στον Σεργκέι Σεφίρ, στενό φίλο και συνεργάτη του.

Ραφαέλε Αμάτο

Ο μαφιόζος αρχηγός Ραφαέλε Αμάτο, που ενέπνευσε την ταινία Gomorrah, χρησιμοποίησε επίσης εταιρεία βιτρίνα για να αγοράσει εκτάσεις στην Ισπανία. Συνδέεται με σειρά δολοφονιών και εκτίσει ποινή 20ετούς φυλάκισης.

Βλαντίμιρ Πούτιν

Οι υπεράκτιες εταιρείες δεν είναι δημοφιλείς μόνο στην Ευρώπη. Για παράδειγμα, η Ρωσίδα Σβετλάνα Κριβονόγκιχ έγινε ιδιοκτήτρια διαμερίσματος στο Μονακό μέσω υπεράκτιας εταιρείας της νήσου Τορτόλα της Καραϊβικής. Αυτό συνέβει τον Απρίλιο του 2003, λίγες εβδομάδες αφού γέννησε ένα κορίτσι. Τότε, βρισκόταν σε μυστική πολυετή σχέση με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, όπως αναφέρει η εφημερίδα Washington Post που ανήκει στο ICIJ, επικαλούμενη το ρωσικό ερευνητικό μέσον Proekt. Η Σβετλάνα Κριβονόγκιχ, η 18χρονη σήμερα κόρη της και το Κρεμλίνο δεν ανταποκρίθηκαν στα αιτήματα για σχολιασμό. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ρώσος πρόεδρος φέρεται να διαθέτει αδήλωτα περιουσιακά στοιχεία μεγάλης αξίας στο Μονακό.

Ουχούρου Κενιάτα

Επιπλέον, ο πρόεδρος της Κένυας Ουχούρου Κενιάτα. Γόνος πολιτικής δυναστείας που εξελέγη με «σημαία» την καταπολέμηση της διαφθοράς. Φέρεται λοιπόν, ως ιδιοκτήτης – μαζί με τη μητέρα του – κρυφής εταιρείας στον Παναμά.

Εμίρης… όχι κακομοίρης

Στη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης, όταν οι Ιορδανοί έβγαιναν στους δρόμους για να διαδηλώσουν την αγανάκτησή τους για τη διαφθορά και την ανεργία – ο μονάρχης Αμπντάλα είχε αγοράσει μέσω offshore εταιρειών τρεις παραλιακές κατοικίες στο Μαλιμπού των ΗΠΑ.

Αλλά και η πριγκίπισσα Λάλλα Χάσνα του Μαρόκου βρέθηκε να κατέχει – μέσω δικτύου υπεράκτιων εταιρειών – εταιρεία που είχε αγοράσει ιδιωτική κατοικία αξίας 11 εκατ. ευρώ στο Λονδίνο, κοντά στο Kensington Palace.

Ο εμίρης του Κατάρ, Χαμάντ Μπιν Καλίφα Αλ Θανί, αξιοποιεί offshore εταιρείες για να πραγματοποιεί επενδύσεις και να διαχειρίζεται τον πλούτο του. Τα Panama Papers είχαν ήδη αποκαλύψει ότι και το υπερ-γιοτ του εμίρη, αξίας 300 εκατομμυρίων δολαρίων, ελέγχεται από offshore εταιρείες.

Επίσης ο πρόεδρος του Ισημερινού Γκιγέρμο Λάσο έχει καταθέσει περιουσιακά στοιχεία σε δύο trust στην Νότια Ντακότα των ΗΠΑ.

Σε offshore κατέφυγε και η Shakira

Σε υπεράκτιες εταιρείες καταφεύγουν και πολλοί αστέρες του θεάματος. Ένα παράδειγμα είναι η δημοφιλής τραγουδίστρια Σακίρα. Ο δικηγόρος της δηλώνει πάντως ότι όλοι οι λογαριασμοί της Σακίρα έχουν δηλωθεί και επιπλέον δεν της προσφέρουν κάποια προνομιακή φορολογική μεταχείριση. Άλλο παράδειγμα είναι ο Ινδός πρώην άσος του κρίκετ Σαχίν Τεντουλκάρ και το γνωστό top-model Κλόντια Σίφερ.

Πολλοί από τους ενδιαφερόμενους για offshore εταιρείες είναι βέβαια επιχειρηματίες και πολυεκατομμυριούχοι. Όπως ο Τούρκος μεγαλοεργολάβος Ερμάν Ιλιτσάκ, που διατηρεί δεσμούς με δύο υπεράκτιες εταιρείες, οι οποίες όμως είχαν καταχωρηθεί στο όνομα της μητέρας του το 2014. Μέχρι τη στιγμή της δημοσίευσης ο κ. Ιλιτσάκ δεν είχε προβεί σε κάποιο σχόλιο. Ο όμιλος Ronesans, ιδιοκτησίας Ιλιτσάκ, είχε αναλάβει να κατασκευάσει μεταξύ άλλων το περίφημο προεδρικό ανάκτορο του Ταγίπ Ερντογάν, με 1.500 δωμάτια.

H διάψευση Αναστασιάδη

Σύμφωνα με το BBC, που συμμετέχει στην αποκάλυψη των Pandora Papers από τον βρετανικό Τύπο, μαζί με τον Guardian, νομική εταιρεία που ίδρυσε ο πρόεδρος της Κύπρου, Νίκος Αναστασίαδης φέρεται να παρουσιάζει «εικονικούς» ιδιοκτήτες προκειμένου να αποκρύψει τους πραγματικούς κατόχους μιας σειράς από offshore εταιρείες. Ανάμεσά τους περιλαμβάνεται και Ρώσος πολιτικός, ο οποίος κατηγορείται για υπεξαίρεση. Το δημοσίευμα σημειώνει πως η κυπριακή εταιρεία διαψεύδει την πληροφορία.

Η εταιρεία Anastasiades & Partners απορρίπτει με δήλωσή της την κατηγορία, ενώ με δήλωσή του στον Guardian και ο Πρόεδρος Αναστασιάδης τονίζει ότι αν και κάτοχος μετοχών δεν είχε κανέναν ενεργό ρόλο στη νομική εταιρεία από όταν έγινε ηγέτης της αντιπολίτευσης το 1997.

«Δεν έχω γνώση και θα ήταν αδύνατο για μένα να γνωρίζω και να είμαι σε θέση να απαντήσω σε οποιαδήποτε κατηγορία αφορά το χειρισμό των υποθέσεων της πρώην εταιρείας μου», σημειώνει η δήλωση του Προέδρου Αναστασιάδη προς την εφημερίδα. Προσθέτει ότι η σχέση του με τον κ. Λεμπεντεφ ήταν «εγκάρδια» αλλά ποτέ σχέση δικηγόρου-πελάτη.

Ο Guardian σχολιάζει πως δεν υπάρχει υπόνοια περί ανάμειξης του Προέδρου στις δραστηριότητες του νομικού γραφείο, αλλά αμφισβητεί τη σύνεσης της απόφασης να επιτρέψει στο γραφείο να συνεχίσει να χρησιμοποιεί το όνομά του.

Το νομικό γραφείο από την πλευρά του διευκρινίζει προς τον Guardian πως οι τρεις υπάλληλοί του που κατά την Alcogal είχαν δηλωθεί ως ωφελούμενοι ιδιοκτήτες των υπεράκτιων εταιρειών δεν είχαν ποτέ δηλωθεί ως τέτοιοι, αλλά ως διαχειριστές εκ μέρους του ιδιοκτήτη, σε απόλυτη συμφωνία με τον κυπριακό νόμο. Η δήλωση της εταιρείας προς τον Guardian επίσης τονίζει ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν έχει καμία ενεργή εμπλοκή στις δραστηριότητες του νομικού γραφείου από το 1997.

Σύμφωνα με τη βρετανική εφημερίδα, το ίδιο νομικό γραφείο παρείχε συμβουλές προς τον κ. Λεμπέντεφ ώστε να αποκτήσει την κυπριακή υπηκοότητα το 2011.

Pandora Papers: O αδήλωτος πλούτος και οι offshore των ισχυρών

Το πρόβλημα με τις offshore

Με αρχικό κεφάλαιο λίγων εκατοντάδων δολαρίων, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να συστήσουν μία offshore εταιρεία, η ιδιοκτησία της οποίας παραμένει μυστική. Εναλλακτικά, με ένα κεφάλαιο από 2.000 έως 25.000 δολάρια, μπορούν να δημιουργήσουν ένα ίδρυμα καταπιστευτικής διαχείρισης, το οποίο τους επιτρέπει να ελέγχουν τα χρήματά τους, χωρίς ωστόσο να θεωρούνται νομικά υπεύθυνοι για τις συναλλαγές τους. Με λίγη «δημιουργική λογιστική» τα περιουσιακά στοιχεία προστατεύονται από πιστωτές, δικαστικούς κλητήρες, φοροελεγκτές ή πρώην συζύγους. Σε πολλές χώρες η ίδρυση offshore εταιρειών και η διενέργεια συναλλαγών μέσω φορολογικών παραδείσων είναι απολύτως νόμιμη. Ωστόσο, είναι μία πρακτική που προκαλεί έντονη κριτική.

Σύμφωνα με τον Γκάμπριελ Τσούκμαν, επίκουρο καθηγητή Οικονομικών στο πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ, το 10% του παγκοσμίως παραγόμενου πλούτου βρίσκεται σήμερα «κρυμμένο» σε φορολογικούς παραδείσους. Το ακριβές ποσό παραμένει άγνωστο. Έρευνα του ΟΟΣΑ το 2020 κάνει λόγο για τουλάχιστον 11,3 τρισεκατομμύρια δολάρια. Συνήθως η κοινή γνώμη συνδέει τους φορολογικούς παραδείσους με εξωτικούς προορισμούς στην Καραϊβική, αλλά τα Pandora Papers αποδεικνύουυν ότι το ίδιο σύστημα λειτουργεί με επιτυχία και αλλού, για παράδειγμα στη Σιγκαπούρη, στην Ολλανδία, στην Ιρλανδία, στο Χονγκ Κονγκ, ακόμη και σε ορισμένες πολιτείες των ΗΠΑ. Ο Λάξμι Κουμάρ, στέλεχος του ιδρύματος Global Financial Integrity με έδρα την Ουάσιγκτον, επισημαίνει ότι η απόκρυψη κεφαλαίων σε φορολογικούς παραδείσους έχει άμεσες συνέπειες για τις ζωές όλων μας. «Επηρεάζει την πρόσβαση στο σύστημα υγείας, την πρόσβαση του παιδιού σου στην εκπαίδευση, τις δυνατότητές σου να αποκτήσεις στέγη», λέει χαρακτηριστικά.

Pandora Papers: Η μεθοδολογία της έρευνας

To δημοσιογραφικό δίκτυο International Consortium of Investigative Journalists έχει ερευνήσει συνολικά 11,9 εκατομμύρια εμπιστευτικά έγγραφα τα προηγούμενα δύο χρόνια. Τη δημοσιογραφική ομάδα αποτελούν 600 άτομα από 150 διαφορετικά μέσα ενημέρωσης ανά τον κόσμο. Τα έγγραφα που διέρρευσαν προέρχονται από 14 παρόχους υπηρεσιών για offshore εταιρείες. Τα Pandora Papers έρχονται στο φως της δημοσιότητας μόλις πέντε χρόνια μετά τα Panama Papers, που αποκαλύφθηκαν το 2016, προκαλώντας αίσθηση σε όλον τον κόσμο, προκαλώντας ακόμη και την κατάρρευση κυβερνήσεων, για παράδειγμα στην Ισλανδία και στο Πακιστάν.